Oud Nieuws S08E4 ‘Smer Zetor’

Wat nu misschien al oud nieuws is, namelijk dat het nieuwe clubmodel een Zetor wordt, zo zou deze aflevering van Oud Nieuws kunnen beginnen, ware het niet dat op het moment van schrijven dit nog niet bekend is (gemaakt). De hele Oud Nieuws redactie (beide redacteuren) hoopt op de Zetor, dus laten we de toon maar eens zetten met een verhaal over een Zetor, een oudje, in 1/32 nog wel. Weinig mensen zullen hem kennen of hebben, want zeldzaam is hij zeker, u bent niet anders gewend in deze rubriek.

Het is een modelletje van een Zetor Super Diesel, de echte trekker was er vanaf 1955. Het hardplastic modelletje heeft een metalen vliegwielaandrijving. Het is op plaatsen zeer gedetailleerd, maar hoe de bestuurder bijvoorbeeld aan de trekker gegoten zit is dan weer erg grof. Een naam van de fabrikant is er niet op te vinden. In 2002 was Tammo op de veiling van de verzameling van de Franse verzamelpionier Jean Marc Bougan. Karel Hofs en Tammo zagen daar hoe een ruil tot stand kwam tussen twee Franse verzamelaars, waarbij zo’n Zetor modelletje van eigenaar wisselde. Met tegenzin liet men ons nog even een blik werpen op de lichtblauwe Zetor, die snel weer ingepakt werd en voorzichtig opgeborgen. Of hij nu echt lichtblauw was weten we al niet eens meer zeker. In de verzameling van Ray Crilley (wie anders?) bevindt zich een gele, al valt hij niet eens zo op tussen het andere geweld, wat vooral in dezelfde vitrine daar overvloedig aanwezig is.

Nu hij toch ter sprake komt, Ray zegt in z’n boek dat de fabrikant U.S.U.D. uit Tsjecho-Slowakije is en dat het bouwjaar 1973 is. We hebben er zelf bijgestaan dat zulke dingen opgeschreven worden op een kaartje uit Ray zijn fameuze kaartjes-bakken stapel, waarop hij altijd onmiddellijk opschrijft van wie hij het heeft gekocht, voor hoeveel, de schaal, enz. en dus ook de aankoopdatum. Die aankoopdatum hoeft natuurlijk niet overeen te komen met het jaar waarin het model werd gemaakt, zodat in twijfelgevallen de aankoopdatum als bouwjaar wordt gehanteerd. Ray verzamelt het langst modeltrekkers van de mensen die we kennen, dus ook al in 1973, dus hij kan best gelijk hebben. Ook was het altijd al zijn gewoonte om modellen te kopen op het moment dat ze uitkomen, al was het om later niet geconfronteerd te wordende hoge prijzen voor achteraf gebleken verzamelobjecten. Schijnt hier een lichte twijfel door aan de correctheid van Crilley? In het geheel niet. Wij vonden namelijk uit dat het model eerder ook door Smer is gemaakt, een Tsjechische firma die zo te zien is gespecialiseerd in het spuitgieten met plastic. Zo zijn ze tenminste nog steeds actief en waren dat ook al in het verleden op een zelfde manier. We hebben hetzelfde embleem met de Smer naam ook eens onderop een John Deere 530 combine van plastic gezien, dezelfde die ook door Wader gemaakt is. Weer een fabrikant die alles met plastic spuitgieten doet tot op de dag van vandaag. Smer heeft ook veel bouwdozen gemaakt, en bijna iedereen die dat doet, probeert ook wel eens een trekker. (Revell, Heller Bobcat, Airfix, Tamiya enz.)

Hans en Tammo zijn beide in het gelukkige bezit van een Zetor, al is dat vooral aan Hans te danken. Hij zag op een verkoopsite dat in Tsjechië een modelletje te koop was, maar slaagde er niet in het trouwens beschadigde modelletje te kopen. Dit is het moeilijkste van alles, want als je al eens een keer iets moois ziet in den vreemde, moet je vaak eerste inloggen in de taal van dat land, met soms niet een bekende letters of schriften. Hans wist toch contact te leggen met de verkoper, die een fervent verzamelaar van Tsjechische automodelletjes bleek. Hij had ook nog een complete Zetor vertelde hij, een groene, en zelfs een blauwe met het doosje er nog bij. Geen autootjes, maar hij wilde deze toch (nog) niet verkopen. Hans heeft nu eenmaal veel geduld en overredingskracht, getuige de foto’s in dit artikel. Een ander modelletje in Nederland behoort tot de verzameling van Louis Beunder, iemand met volgens Oud Nieuws een vijfsterren smaak op miniatuurtrekkergebied. Hij toetste drie jaar lang Zetor Super Diesel in op de zoekfunctie van Ebay, en verdomd. Louis vond een rode, waarmee het aantal kleurvarianten op waarschijnlijk vijf staat. De naam Beunder is vooral bekend vanwege de lichte voorkeur voor IH, maar ja, als je de melkrijder vroeger iedere dag met een Zetor Super Diesel voorbij zag/hoorde komen, is een en ander opeens duidelijk.

Laten we het modelletje nog even bekijken. Opvallend detail is het luchtfilter, dat met onderdruk van de uitlaat gereinigd lijkt te worden, iets wat je ook veel ziet op Amerikaanse kniktrekkers. Dit maakt Tammo tenminste van het breekbare vermikje dat aan de uitlaat gedemonteerd zit. Verdere fraaie details zijn de dorspoulie rechts, de voorspatborden en het fraai opgegoten Zetor Super Diesel. Opvallend is ook dat bij de een wel details als lampen en bestuurdershandjes en gezicht zijn aangestipt met verf, en bij de ander niet. De velgen, spatborden en uitlaat zijn telkens crèmewit van kleur. Het modelletje heeft net als de echte trekker een beetje een langgerekt voorkomen, wat net als de voorspatbordjes wijst op goed rijgedrag op de weg. Louis’ verhaal van de melkrijder bevestigt dit, hij liep wel 35 km/h, wat bovengemiddeld snel was voor die tijd. Vraag van Debbie: “Hoe’st met de bandjes?” De bandjes lijken een beetje te zijn verkleurd in de loop der jaren, het geeft het modelletje een oud tintje, om niet te zeggen een ‘communistisch’ tintje, in het Oostblok had je vroeger veel kunststoffen als eboniet en bakeliet waarvan het wel wat weg heeft.
Terug naar dat fraaie doosje, naast een afbeelding van een Zetor in de werkplaats (op een promotiemodel?) staat daar o.a. een lang serienummer in, met het getal 56 op een prominente plaats. Waarschijnlijk staat dit voor 1956, klinkt logisch voor een trekker die in 1955 werd gepresenteerd. De algehele vormgeving (afdeling Hans) van trekker en doosje wijzen ook of de jaren vijftig. We weten niet in wat voor doosje het gele model van Ray heeft gezeten, het zou dus een ander (U.S.U.D.) doosje kunnen zijn.
Misschien maakte U.S.U.D. wel speelgoed modellen (in 1973?) van wat naar ons idee vroeger als promotiemodelletje is ontstaan bij Smer. Van gietvormen voor plastic is bekend dat ze een veel langere levensduur hebben dan mallen voor metaalgietwerk, en wel doorverkocht/overgenomen zijn. Wij weten niet of er echte gele Zetors hebben bestaan, wel rode (oranje zo u wilt), blauwe en groene. Indien u meer weet horen wij het graag, u kunt van ons dan meteen uw verzameling op aantal sterren gewaardeerd zien.

Voor de mensen die zich zorgen maken over Hans z’n betrokkenheid van de hobby en Oud Nieuws in het bijzonder, wees gerust, hij gaat gewoon door.
In de vorige Agritoy las u dat hij 60 van z’n modellen verkocht, hij gaat zich concentreren en specialiseren, wat we allemaal wel zullen moeten met de overvloed aan modellen die vandaag de dag uitkomt.
Miniatuurtrekkers als in deze rubriek blijven ons boeien, bereid u voor op meer!

Met dank aan Louis *****Beunder,

Hans -minus 60 toys- Sikkema en Tammo -regiodaguitgeput- Broekema