Oud Nieuws S09E2 ‘Crisis’

Is de crisis al doorgedrongen tot de Oud Nieuws redactie? Zo op het eerste gezicht wel, want deze aflevering bevat alleen maar meer Oud Nieuws over eerder Oud Nieuws… Sinds het schrijven van ons laatste artikel is er echter al weer veel gebeurd. Zo was de redactie weer eens bij hun Amerikaanse vrienden Ray Crilley en Charlie Burkholder. Vooral het bezoek aan Crilley leverde veel interessant nieuws op, met name over modellen die we al eens in Oud Nieuws behandelden.

De Burkholders worden vaker bezocht dan Crilley, want ze wonen relatief dicht bij uitvalsbasis Chicago, waar we meestal vandaan vliegen. Bij Ray Crilley komen we minder vaak, hij is drukker dan ooit, inmiddels met pensioen en sindsdien veel onderweg langs familie in heel de USA. Ook na ons bezoek aan de St. Louis Farm Toy show ging Ray nog even langs zijn zoon halverwege de 12 uur durende reis huiswaarts, want het was die avond ‘Superbowl’, zeg maar wat bij ons Nederland-Duitsland is met voet-bal! Dat bracht ons in de ogenschijnlijk merkwaardige toestand dat wij eerder ‘thuis’ waren bij Ray dan hij zelf! We kennen elkaar echter zo goed dat daar niet moeilijk over wordt gedaan… Een dag is zo om daar in Pennsylvania. We hadden heel wat modellen in gedachten waar we nog foto’s van wilden maken, vooral voor uw geliefde rubriek Oud Nieuws. Ray heeft een speciaal ingerichte hoek in z’n kelder (basement) naast de wasmachine waar hij de foto’s maakt voor z’n artikelen in Toyfarmer en natuurlijk destijds voor de ‘miniatuurtrekkerbijbel’. Het is een bak met verlichte ondergrond en achtergrond, zeg maar een miniatuurstudio. Geduldig stond Tammo op fotograaf Hans te wachten met de onderwerpen voor de komende jaren in de hand, toen zijn oog op een stapel dozen viel naast de lichtbak. Er zaten twee dozen tussen van 1/16 Belarus modellen, gemaakt in plastic door Bourbon. Die zie je niet elke dag, dus een nadere inspectie volgde. De oorspronkelijke inhoud staat elders in de basement in een vitrine, dat wisten we, maar de grote dozen hadden een nieuwe functie gekregen, namelijk het bewaren van lege doosjes van andere, kleinere modellen. En niet de minste, want in één van de twee zaten nota bene doosjes van de Trol Deutz, een merkwaardige Rex Lanz kopie en van de Zetor van Smer, allemaal onderwerp van eerdere Oud Nieuws afleveringen! Het doosje van de Trol overtrof alle verwachtingen voor zover we die al hadden, want we achtten de kans klein dat we die ooit zouden zien of vinden. Hans heeft zelf ook een Trol Deutz, maar niet de doos. De afbeeldingen doen erg aan het doosje van een D15 van Hausser-Elastolin denken, er staat zelfs een D15 op! Afgebeeld in dezelfde kleuren als waar het DM 55 model in is uitgevoerd, donker-groen met oranje. Zou dit D15 model ook ooit gemaakt zijn in Brazilië? We komen dichter bij een antwoord op deze vraag, want op het doosje staat het adres van de fabriek! Wat zou daar nog van over zijn na al die jaren? Dat houdt u tegoed, bekijk eerst maar de foto’s. Prachtige tekeningen in de jaren 60 stijl, fraaie kleuren, we vinden dit wat van het mooiste, bijzonderste en zeldzaamste dat we ooit zagen. Ook de geheimzinnige band tussen de Duitse en Braziliaanse plastic modellen draagt hier natuurlijk aan bij.

In dezelfde Belarus doos zat dus ook nog het doosje van de gele Smer Zetor van Ray. We weten nu ook waarom Ray het model toeschreef aan de fabrikant USUD, want op de doos staat U.S.V.D. en dan de naam Smer met het adres van de fabriek en de prijs: 11 kronen. Wat U.S.V.D. betekent weten we niet, misschien een bedrijfsvorm als BV of NV of zo. De foto’s van Ray’s gele Zetor en een later nog opgedoken rode (nou ja, roze) van Tammo tonen we ook maar gelijk.

Dan de Russische variant van een Rex Bulldog, waar we nu dus ook het doosje van hebben gevonden. Ray schreef het model toe aan артыкул, dit betekent echter: artikel. Waarschijnlijker is de naam MMP, die het model als snap-together-kit op de markt bracht in een simpel kartonnen doosje met een korte bouwbeschrijving. Het verschilt in sommige dingen met de Rex, of de andere bekende kopie, de Playart. De wielen zijn geheel anders, simpeler en de vliegwielhuizen aan weerszijden van de motor zijn smaller. Het Lanz embleem ontbreekt geheel en zat er ook nooit op, want het gaatje ervoor zit er ook niet in. Op de spatborden monteerde men niet zoals Rex voor- en achterlichten, maar vier dezelfde ronde koplampen. Voeg hier nog de merkwaardige (zeg maar communistische) kleuren bij, en je hebt iets bijzonders voor in je vitrine… Behalve bij Ray hebben we nooit een dergelijk model gezien.

Deze unieke doosjes hebben we natuurlijk bij de modellen in Ray z’n vitrines gezet, want dat deed hij ook met veel andere modellen. Ray kan dit zeer waarderen, al was het maar omdat hij na zoveel jaren natuurlijk het overzicht wel hier en daar kwijt is.

Een andere interessant model uit Ray’s verzameling is de Joegoslavische Mc Cormick 423, waarvan we het Hausser-origineel al tegen kwamen in Oud Nieuws over de 31 bekende Duitse plastic promotiemodellen. Het is gemaakt door Niplast. We maakten toen al melding van deze variant, waarvan we dachten dat het Pools was, alleen hadden we er geen foto’s bij. Opvallendste detail is de andere grille en natuurlijk de verpakking. Verschillen in het gietsel hebben we niet kunnen ontdekken. Licenties lagen toen blijkbaar ook al gevoelig, want de naam IH of Mc Cormick zie je nergens…

Dan nog een aanvulling over iets van dichter bij huis, namelijk het plastic Unimogje van Tammo zoals eerder beschreven in Oud Nieuws 2 van 2008. We maakten daar melding van de Zwitserse site over Unimog modellen unimog.ch en die zijn blijkbaar meer over dit modelletje te weten gekomen, want zij beschrijven het nu wel en weten te melden dat het gaat om een model van Velte uit Duitsland. Ze tonen ook rode varianten. Bouwjaar, wijze van verpakking of andere specifieke dingen zijn hen echter ook niet bekend. (De Velte Unimog is verkocht als bouwpakket, Red. 2020) Toch weer een gedeelte van het raadsel opgelost en dus blijkbaar een andere fabrikant (geen Wader) dan wij dachten.

Een andere topfavoriet van Tammo is de in de allereerste Oud Nieuws behandelde Monex Fordson. Op een veiling dook er nog eens eentje op, met de al door Johannes Schwörzer omschreven aanhanger. Die aanhanger bleef in Tammo’s verzameling en is een fraaie aanwinst. Machtig detail: het achterklepje wordt gesloten met knevels als op een echte aanhanger!

Tot slot nog een update over Oud Nieuws 2 van 2007 over Yaxon. Te zien op de foto is de unieke manier van verpakken van een 1/32 combine, namelijk met het in het artikel omschreven bubblepack! Van 1/64 modelletjes zijn we niet anders gewend, maar dit zag je in deze schaal alleen bij Yaxon. Behalve dat dit een helemaal geel model is, is er nog iets uniek aan dit exemplaar: het is nog heel!

Vanuit de basement in East Springfield, Pennsylvania,
Tammo Broekema & Hans Sikkema