Oud Nieuws S20E3 ‘Doncaster’

De meest recente Oud Nieuws afleveringen staan allemaal in het teken van recente vondsten. Voorwaarde is natuurlijk dat er interessant spul blijft opduiken, iets wat je niet altijd in de hand hebt. Telkens na het schrijven van een episode denk ik dan ook vaak: ‘nu zullen we het wel voor een tijdje gehad hebben met al die vondsten’, maar elke keer is het toch weer raak! Zo ook deze keer. Wat dacht u van een van de meest zeldzame Engelse modellen… een plastic promotiemodel van de Farmall M uitgegeven door de fabriek in Doncaster!

Veiling in St. Louis

De Doncaster Farmall was niet geheel onbekend voor me. De eerste keer dat we er eentje vonden moet ergens rond 2010 of iets eerder zijn geweest. Een van de meest kwetsbare onderdelen aan dit model is de vooras, en die was dus gescheurd en er zat een gat in. In die tijd was ik al bezig met het zelf gieten van resin, dus een restauratie van de vooras volgde, waarbij de holle vooras werd volgegoten met op kleur gemaakt resin.

Tammo en ik hadden een reisje op de planning staan naar de show in St. Louis (Gateway Mid-America Toy Show) en als er een plek is waar je met bijzonder IHC / Farmall spul heen moet, dan is het de VS wel! Een van de onderdelen van de beurs is een veiling, en daar moest onze Doncaster hoge ogen gaan gooien. We brachten wel vaker ‘rare foreign stuff’ mee, iets wat ze daar enorm waardeerden. Topstukken zijn nou eenmaal belangrijk voor een veiling en de veilingmeester vroeg ons na afloop dan ook altijd of we volgend jaar weer iets mee zouden brengen! De meeste verzamelaars daar hadden van de Doncaster nog nooit gehoord, en de veiling was dan ook een succes… Als in, we hadden onze reis er zo’n beetje mee terug verdient…

Wereldse modellen

Informatie ontbrak eigenlijk over dit model, behalve dan dat het waarschijnlijk uitgegeven is door de fabriek als promotiemodel. Het toont grote gelijkenis met het ‘oermodel van de Farmall M’, die van Product Miniature. Fascinerend is dat er meerdere modellen zijn gemaakt in verschillende werelddelen gebaseerd op dit ene model. Soms met gebruik van de originele Product Miniature matrijzen, maar ook met kleine verschillen in details of een compleet nieuwe casting waarbij de mal als voorbeeld heeft gediend. We kennen nu de volgende modellen: (Allemaal met row crop vooras).

• Farmall M of H van Product Miniature, gemaakt in de VS. (Dit model kom je nog volop tegen in de VS).
• Farmall M of H van BRIO gemaakt en uitgegeven in Zweden. Dit model heeft de naam BRIO gegoten in reliëf op de zijkant van het chassis. Het model is soms uitgevoerd met uitlaat en komt ook voor met achterhef. (Simpele maar beweegbare constructie van staal). Er zijn van dit model twee verschillende dozen bekend.
• Farmall M van LEGO gemaakt en uitgegeven in Denemarken. Identiek aan die van BRIO, maar dan met LEGO i.p.v. BRIO op het chassis. Vele malen zeldzamer dan de BRIO.
• Farmall M gemaakt in Australië en uitgegeven door de fabriek in Geelong. Ook heel zeldzaam, en heb er ooit maar eentje van kunnen vinden. Dit model heeft decals in goud, met opschrift ‘Factory Geelong’. Ook bijzonder is dat het Australische continent met de letters APA in het carter gegoten is, en APA staat eveneens gegoten in de achterbanden. Een doos heb ik nooit gezien voor dit model.

Doncaster in doos

En ‘last but not least’: de Doncaster gemaakt in Engeland! De zomer betekend over het algemeen komkommertijd in verzamelland, helemaal nu veel veilingen en alle beurzen zijn afgelast of verplaatst. Toch dook een aantal weken geleden op een ‘online only’ veiling in Engeland deze Doncaster Farmall M op, en dan ook nog eens in supermooie staat met originele doos als kers op de taart! Een doos was mij niet bekend, al hebben we weleens gefantaseerd over de mogelijkheid van het bestaan ervan.

Het meest in het oog springend detail van de Doncaster is natuurlijk de brede vooras. De casting lijkt ook compleet nieuw, en niet gegoten van het taaiere type plastic zoals alle andere broertjes, maar van hard breekbaar plastic. Een factor die bijdraagt aan de ondergang van deze modellen, want zoals al vaker gezegd: breekbare modellen houden het niet lang vol in kinderhanden. Het model wordt ook genoemd in deel 2 van het boek ‘Farming in Miniature’ (Overzicht van alle in het VK gemaakte schaalmodellen) maar de fabrikant is niet bekend. Het bestaan van een doos wordt ook niet gemeld, dus het kan best zijn dat ik nu het enige bekende exemplaar mét doos in mijn bezit heb! De kleurrijke doos gedrukt in rood, groen, geel en zwart geeft niet meer informatie prijs dan ‘Plastic Model of International Harvester Farmall M Tractor Doncaster, England’. We zien verder een illustratie van het Farmall M model met daaronder ‘Made in England’. Aangezien het om een promotiemodel gaat is het mogelijk uitgebracht gelijktijdig met de introductie van de echte Farmall M, op z’n vroegst in 1949 of begin jaren 50. Het rode plastic glimt je nog tegemoet, dus waarschijnlijk is het model altijd keurig opgeborgen geweest in z’n doos. Ook de transfers in zilver met het IH logo en Farmall M met daaronder ‘Doncaster England’ zijn nog ongeschonden. Het stuur, spaakvelgen, stoel, stuurkolom, horizontale stuuras en natuurlijk de vooras zijn allemaal vrij kwetsbaar, maar gelukkig allemaal origineel en intact! Na het winnen van de veiling (altijd enorm spannend!) heb ik meteen een email gestuurd naar het veilinghuis met wat inpak instructies, want je weet maar nooit hoe het wordt verpakt, en wat je dan uiteindelijk aantreft thuis… Ik kreeg bijvoorbeeld eens een plastic BM 350 model in 1/16 opgestuurd vanuit Zweden, los in een schoenendoos met een stuk krant erbij in! Ik kan u verzekeren dat het model niet heel is aangekomen…

Mocht u nou ook in het bezit zijn van een Doncaster (met doos) of heeft u meer informatie over de fabrikant, laat het dan even weten! 

Hans Sikkema