Oud Nieuws S21E4 ‘TROL Deutz’

In deze laatste aflevering van het jaar zoals beloofd mijn beste vondst van dit jaar. Duits met een Braziliaans tintje, wat kan dat anders zijn dan de Deutz DM 55 gemaakt door TROL? We hebben dit model al eerder aangehaald in 2007 en later in 2009 toen we de doos ervan ontdekten bij Ray Crilley. Maar, dit extreem zeldzame model verdient toch echt een eigen stukje!

Dat we van het bestaan van dit Zuid Amerikaanse model wisten hebben we te danken aan Ray Crilley. Ray heeft ‘m al ergens in de jaren 70 aan zijn collectie weten toe te voegen en had, zoals hij ons vaak vertelde, nooit een tweede gezien. Ergens misschien logisch als je je bedenkt dat het model gebaseerd is op een in Brazilië gefabriceerde Deutz voor de lokale markt. Daarbij komt dat het inmiddels een modelletje op leeftijd is. Als we de vuistregel hanteren dat een promotiemodel in het algemeen genomen gelijktijdig met zijn echte voorbeeld werd gemaakt, dan zou het model nu ongeveer 60 jaar oud zijn. De echte DM 55 werd namelijk eind 1961 gefabriceerd in de Deutz fabrieken in Contagem. Deutz bouwde vanaf 1960 tractoren voor de Braziliaanse markt onder de naam ‘Demisa’. (Deutz –Minas S.A.) De eerste trekker gebouwd met overheidssteun, in de typische kleurstelling groen met oranje, was de DM 55 met 3-cilinder luchtgekoelde motor en 55 pk. Later volgden de zwaardere DM 75 en lichtere DM 40. De DM 55 was eigenlijk de Braziliaanse equivalent van de de ‘Europese’ F3L 514 en had ook de dubbele vierkante grille in de neus. Ergens rond 1964 kreeg de DM 55 een opfrisbeurt en werd het front gelijkgetrokken met die van zijn Europese broers uit de nieuwe D serie. (Eén centrale grille in de neus met ronde boog onder).

Kijken we naar het model van TROL dan komt de neus overeen met de trekker uit de eerste serie. We kunnen dan ook de conclusie trekken dat het model gemaakt moet zijn rond 1961. De trekkerbijbel vermeld 1964, maar dan zou het logischer zijn geweest dat men meteen ook de nieuwe grille zou toepassen op het model. Mijn eerste TROL vond ik in 2007 op een online veilingsite in Brazilië. Tot dat moment het tweede exemplaar bekend in de wereld samen met die van Ray. In de jaren daarna is deze verhuist naar een verzamelkennis en staat daar tot op de dag van vandaag nog steeds te pronk. Je blijft altijd stiekem uitkijken naar zo’n model, en sinds ik de laatste jaren weer wat fanatieker de zeldzame stukken verzamel, wilde ik eigenlijk wel weer een TROL aan m’n collectie toevoegen. Liefst met de doos natuurlijk! De daad is inmiddels bij het woord gevoegd want begin dit jaar kwam mijn Braziliaanse contact na jaren ‘zeuren’ eindelijk met goed nieuws: hij had er eentje gevonden, met originele doos!

Het model is ook in Brazilië een gezocht item. Het geldt daar als het eerste in serie geproduceerde speelgoedmodel van een trekker, en het schijnt ook het meest zeldzame item te zijn van TROL. Deze fabrikant zegt ons hier weinig, maar noem het in Brazilië en verzamelaarsogen gaan daar twinkelen. Na wat onderzoek blijkt TROL een grote rol te hebben gespeeld op de speelgoedmarkt aldaar. Er werd van alles geproduceerd: van poppen tot driewielers en bordspellen. En dus ook een trekkermodel. Het is vrij aannemelijk dat dit in opdracht was van Deutz-Minas S.A. om als promotiemodel te dienen. Toch kwam ik een TROL catalogus tegen op internet waar het model in staat onder de toepasselijke naam ‘Tratrol’. Het zou goed kunnen dat het model nog een tijdje in de speelgoedhandel verkrijgbaar is geweest als anoniem trekkermodel.

De doos is al net zo curieus als het model. Het bevestigd namelijk de link met de Deutz D15 van Hausser. Het doosje van de D15 vertoond grote gelijkenissen met de TROL doos: een schuurtje met dezelfde illustraties. Aan een kant zien we nog net een stukje van de DM 55, aan de andere kant staat overduidelijk een D15 geparkeerd. De vormgevers van de doos hebben vast en zeker een Hausser D15 als voorbeeld meegekregen, net als de modelmaker bij TROL. Onderdelen als velgen en stoel komen overeen met het Hausser model. Ook de manier waarop het model geconstrueerd is lijkt op dat van de D15: een snap-together kit, wat weer bevestigd wordt door de illustratie van de losse onderdelen onder het doosje.

Mijn model is helemaal compleet en is gelukkig zonder lijm in elkaar gezet. Het plastic is daarom ook niet aangetast en het model kan in principe zonder problemen worden gedemonteerd. Een verschil met mijn ‘oude’ model is dat de gele opdruk ‘DEUTZ-DM-55’ maar aan een kant van de motorkap staat. Op basis van wat opgeduikelde maten van de echte DM 55 blijkt dat de schaal van het model nagenoeg 1/32 is in tegenstelling tot de eerder veronderstelde schaal 1/25 gebaseerd op de Hausser D15. Op zich te verklaren aangezien een DM 55 een veel grotere trekker is dan de kleine 1-cilinder D15. Tot op heden zijn er dus maar 3 van deze modellen bekend, waarvan 2 met doos. Met recht een van de zeldzaamste en meeste exotische modelletjes die we kennen, en dé vondst van het jaar!

Hans Sikkema