Oud Nieuws Agritoy Jubileum Bijdrage 2009 ‘Nieuw Land’

Wat we ter gelegenheid van dit Jubileumnummer maar eens hebben ondernomen zou zo maar eens het begin van een nieuwe rubriek kunnen worden. Het idee is namelijk om de verzamelaars van het eerste uur te bezoeken, en kijken wat voor fraais ze in hun verzameling hebben. Als eerste werd Jouke Bokma bezocht, trekkerliefhebber, Massey Ferguson specialist, Agritoy redacteur-in-ruste, museumbouwer en nog veel meer.

Hij is met zijn gezin een paar jaar geleden op een boerderij in Espel, Noordoostpolder gaan wonen, en is bezig deze om te bouwen naar wat hij heel toepasselijk de Ferguson Farm noemt. Zoals bij alle hobby’s is het erg hinderlijk dat je overdag gewoon moet werken, Jouke is dan ook nog niet helemaal klaar met de verbouwing. Het gedeelte waar Jouke’s miniaturen komen te staan is al wel geheel afgetimmerd, en zeer ruim opgezet. Hij ondervindt hier een probleem wat ons ook allemaal bekend voorkomt, namelijk dat vitrines niet zoveel miniaturen kunnen herbergen als je zou willen. De vitrines die er nu staan huisvesten vooral de MF miniaturen, maar nog veel meer miniaturen staan in dozen opgeslagen.

Achterin heeft Jouke een kantoortje waar ook zijn folderkasten staan. Aan de wand schitterende ‘jeugdfoto’s’ van een drietal gezworen vrienden in actie bij de Rijksdienst IJsselmeer Polders, waar het idee wel lijkt te zijn om Amerika naar Europa te halen… kniktractoren, (MF!) combines in slagorde (MF!), graan in van-die-trechter-wagentjes in plaats van kiepers etc. De drie gezworen vrienden zijn Jouke, Adrie ter Hoeve en Martin Smits, die we allemaal wel kennen.

Martins 1/1 MF 1200 staat bij Jouke in de schuur geparkeerd, en trekt in de buurt nogal eens iets los wat vast zit. In de handen van kundige chauffeurs kunnen deze trekkers bijna alles, al moet je volgens Jouke natuurlijk wel durven… Fraai hoe dit hele verhaal in elkaar past, ‘grote mannen’ in de miniaturenhobby die als jonge kerels lange dagen maakten in de polder, daar ook zijn blijven wonen, en nog steeds hun materieel van destijds koesteren.

Het zal u niet verbazen dat we bij Jouke miniaturen hebben gezien die we zelden zien, en dat dat nog MF’s zijn ook. Jouke heeft via zijn zeer uitgebreide netwerk in Brazilië MF modellen gevonden waar vooral Tammo stinkend jaloers op is, het zijn namelijk nog 1/32 modellen ook! Het zijn niet de meest natuurgetrouwe modellen, maar wel op en top Zuid-Amerikaanse modellen, veel pk’s, weinig techniek en meestal een rolbeugel met zonnedak.

Verschillende bekende ‘trekjes’ zijn aan de miniaturen te vinden, zo lijkt de manier waarop de stuuras de vooras beweegt regelrecht van Siku te zijn gekopiëerd. De banden met brede wangen komen ons bekend voor van een HongKong-achtig Same model, en zo zie je wel meer bekende dingen. Het model wat al jaren bovenaan het verlanglijstje van Tammo staat, een MF 1195 S2 van Sigomec uit Argentinië heeft ook van dit soort kenmerken, Zuid Amerika lijkt het werelddeel te zijn waar nog veel te vinden is. Het grotere model met de dubbellucht en cabine lijkt een nieuwere versie te zijn van de andere. Volgens Jouke afgeleid van de 7000 serie, we zien hier hoe het nieuwe type snuitje gemonteerd is met kunstig gebruik van oudere componenten. Precies zoals het in het echt ook gaat, men probeert vaak om beproefde techniek de uitstraling van de nieuwste modellen uit de USA en Europa te geven, vooral door het plaatwerk daarvan te gebruiken of het na te maken. Daarbij worden concessies gedaan die een beroepsvormgever als Hans de wenkbrauwen doen fronsen, maar dat is dus precies de charme van Zuid-Amerikaanse trekkers.

Op een andere foto zien we nog een +/- 1/64 modelletje dat van dezelfde fabrikant lijkt te komen, Hans vond al eens een soortgelijk modelletje dat we ook maar even laten zien.

Een bekende categorie in miniatuurtrekkers is de categorie salesman samples, zeg maar demonstratie modellen. Ze werden gebruikt om vorm en functies te demonstreren aan potentiële kopers, boeren dus. Nog een stapje verder zou het later gaan door deze modelletjes ook daadwerkelijk weg te geven bij aankoop van een ‘echte’. Laten we dit maar promotie modellen noemen. Beide categorieën horen tot het meestgezochte en gewaardeerde in onze hobby. Als je het nu over deze demonstratiemodellen hebt, springt er eentje uit wat wij bij Oud Nieuws wel de Moeder-Aller-Modellen (MAM!) noemen.

Het is het model wat door Harry Ferguson is bedacht om de wereld met (grijze) Ferguson trekkers te laten werken. Het is een door Mills uit Sheffield gemaakt kistje met een opwindbaar Ferguson model erin die je over een testbaantje kunt laten rijden. Er is een getrokken ploeg bij en een door Ferguson bedachte gedragen ploeg, zonder loopwiel. Het fameuze Ferguson-systeem, de diepteregeling op de 3-punt hefinrichting houdt de ploeg op diepte, wat nog steeds de wereld standaard is. Als de getrokken ploeg een in de testbaan ingebouwd obstakel raakt, (in het echt een kei) gaat de trekker gevaarlijk steigeren, bij een gedragen ploeg niet! Ook zat er in het kistje een boekje met de voordelen nog eens opgesomd, zeg maar het ‘verkooppraatje’. De verkoper moest hameren op het idee dat trekkers goedkoper waren dan paarden, efficiënter en dat dit alles bedacht was om het wereldvoedselprobleem op te lossen vlak na de tweede wereldoorlog. Je zou het als idealisme in zijn eigen straatje kunnen beschouwen, maar wij geloven dat het toch behoorlijk oprecht bedoeld was.

Zoals al meer dingen in dit verhaal past ook hier alles in elkaar, Harry Ferguson zou later een deal met de andere trekker-idealist, Henry Ford, sluiten om samen te werken, er zijn zelfs foto’s van de twee aan weerszijden van het hier omschreven model. Het zal u niet verbazen dat op de Ferguson Farm in Espel zo’n model staat, waarvan er nooit veel gemaakt zijn (+/-200?) en waar er natuurlijk nog minder van over zijn. Het is ook Jouke’s enige model waarvoor telefonisch overleg met het thuisfront nodig was alvorens de koop in Engeland te sluiten…

Hans is ook trotse eigenaar van de trekker en de gedragen ploeg. Jouke’s getrokken ploeg heeft nagemaakte aluminium wielen, die echter nogal nieuw aandoen. Tammo werkt veel met aluminium en zag hier een schone taak weggelegd om dat nog een beetje te verfraaien. De ploeg ging daarvoor mee huiswaarts, en al na 3 kilometer had Hans een plan bedacht: Een kopie voor zichzelf maken van de ploeg! Het houten kistje en de baan is ook niet onmogelijk, dus als u Hans tegenkomt met een timmermans-potlood achter zijn oor…

Andere fraaie modellen uit Jouke’s verzameling zijn de door Adrie ter Hoeve gebouwde MF’s en Landini’s waarvan we ook wat laten zien. Vooral de ‘dikke’ Landini is prachtig.

Jouke, bedankt voor de rondleiding, en tot ziens als alles uitgestald is!